इन्स्पेक्शन

रोजच्यासारखीच प्रार्थना, प्रतिज्ञा झाली आणि शाळेचे हेडमास्तर काहीतरी सूचना द्यायला उभे राहिले. गुरुजी म्हणाले, पोरांनो पुढल्या आठवडयात शाळेचे इन्स्पेक्शन होतेय तेव्हा मी काय काय सूचना देतो त्या नीट ध्यानात घ्यायच्या..

सूचना क्र. १ - प्रत्येकाने आपापला गृहपाठ पुरा करायचा.

मी ताडकन उभा राहिलो अन म्हणालो गुरुजी.... माझा गृहपाठ तर रोजचाच पुरा असतो!
घरी जायचे.. पाठीवरचे दप्तर फेकायचे..
मायीनं पोटाला पीळ देऊन जपून ठेवलेली टोपलीतली चतकुर भाकर कोरडीच पोटात ढकलायची.
हातामध्ये इळा घ्यायचा आणि शिवारभर फिरायचे.
माय कोणाच्या शेतात कामाला गेली तिला हुडकायचे..
तिच्या पोटाला बिलगायचे.. तिच्या पदराआड दडायचे.. आणि चतकुर भाकरीत पोट भरलं नाही म्हणून गुरुजी पोटभर रडायचे !!!
तेव्हा माझी माय माझ्या खपाटी गेलेल्या पोटावर आणि थरथरणाऱ्या ओठावर ओठ टेकवायची
दिवसभर कुरणात चरायला गेलेल्या म्हशीवाणी माझं पोट तट्ट व्हायचं गुरुजी !!
पुन्हा हातात इळा घेतो आणि शिवारभर कुपाट्यांनी फिरतो
संध्याकाळची चूल पेटवण्यासाठी काट्याकुट्या गोळा करत..
पोरं हासली.. मी खाली बसलो..

सूचना क्र. २ - शाळेच्या भिंतींना रंग द्यायचाय. प्रत्येकाने गटागटाने मदत करायची !

मी पुन्हा उभा राहिलो. म्हणालो, गुरुजी कशापायी त्या निर्जीव भिंतींना रंग देताय ?
इथं जित्या माणसांचा रंग टिकत नाही तर भिंतींचे कुठून टिकतील गुरुजी !
माझ्याच माय-बापाचं घ्या ना
माझी नक्षत्रावाणी गोरी माय दुसऱ्याच्या वावरात राबून राबून काळी ठिक्कर पडली
आणि दुसऱ्यांचे बोजे वाहताना माझा बाप मेरावरच्या बाभळीसारखा मधोमध वाकलाय गुरुजी..
तुम्हाला द्यायचाच असल रंग त्या भिंतींना तर माझं काही म्हणणं नाही..
पण एक सांगून ठेवतो गुरुजी.. त्या काळ्या विठ्ठलाच्या पायावर डोकं आदळून आदळून माझ्या मायबापानं रक्ताचा लाल रंग दिला पण तो विठू कधी पावला नाही.
तर ह्या दोन कवडीच्या रंगानं हा तुमचा साहेब तरी कुठून पावल गुरुजी ?

सूचना क्र. ३ - त्या दिवशी प्रत्येकानं नवा युनिफॉर्म घालून यायचं..

माझ्या डोळ्यात पाणी.. मी उभा राहिलो आणि म्हणालो, गुरुजी
माझ्या मायीच्या अंगावरचं लुगडं चार ठिकाणी इरलय..
ते सांधायला धोंदुक मिळालं नाही, मला नवा युनिफॉर्म कुठून मिळल ?
गुरुजी म्हणाले, तुझे हेच फाटलेले कपडे धुवून इस्त्री करून घालून ये..
मी म्हणालो, गुरुजी.. घरात इस्त्री सुद्धा नाही तेव्हा मास्तर जाम भडकले,
हातामध्ये दप्तर दिले.. पेकाटात लाथ घातली आणि मला शाळेबाहेर काढलं..

मी तसाच रडत-रडत घरी गेलो.. मायीला हुडकल.. तिच्या पोटाला बिलगलो..
तिच्या पदराआड दडलो आणि गुरुजींनी इस्त्रीवरून मारलं म्हणून पोटभर रडलो..
पुढं मायीनं पोटाला पीळ देऊन इस्त्री घेऊन दिली ! मायीच्या रक्तानं माझ्या
कपड्यांना इस्त्री करून माझं इन्स्पेक्शन साजरं झालं..
पण ते इन्स्पेक्शन शाळेचं झालं.. गुरुजींचं झालं..
माझं झालं की मायीचं झालं हे तेव्हा कधीच कळलं नाही..

पण आता सारं कळतंय.. मायीच्या पोटातला एक-एक पीळ उलगडतोय..
त्यामुळेच कोपऱ्यात पडलेली तीच इस्त्री मी महिनोंमहिने उचलत नाही.. माझ्या कॉलेजच्या ड्रेसवर फिरवण्यासाठी..
कारण तापलेल्या इस्त्रीचे चटके कपड्यांपेक्षा काळजालाच अधिक जाणवतात
आणि पहिले दिवस आठवले की, गोठ्यातल्या गायीसारखे
माझे डोळे पुन्हा-पुन्हा पाणवतात........ !!